W przypadku jaskry największe obawy budzą nieodwracalne następstwa choroby, a więc pogorszenie wzroku, ubytki w polu widzenia, czy nawet całkowita ślepota. Zapobieganie jaskrze może być wielorakie – od walki z czynnikami ryzyka tej choroby, przez wczesne jej wykrywanie, po wysiłek włożony w leczenie, by nie doszło do znaczącego uszkodzenia wzroku.
Czy da się uchronić przed jaskrą?
Nie ma złotego środka, którego zastosowanie mogłoby sprawić, że na pewno nie zachorujemy na jaskrę. Można jednak ograniczyć lub wyeliminować czynniki ryzyka wystąpienia tej choroby.
Warto wiedzieć, że niektóre dolegliwości, jak na przykład cukrzyca i nadciśnienie tętnicze, poza szeregiem innych niebezpiecznych następstw, mogą prowadzić także do rozwoju jaskry. Aby zminimalizować ryzyko, konieczna jest kontrola stężenia glukozy we krwi, jeśli chorujemy na cukrzycę oraz utrzymywanie prawidłowych wartości ciśnienia, jeśli doskwiera nam nadciśnienie tętnicze.
Zwykło się mówić, że niskie ciśnienie tętnicze nie jest groźne. Ostatnie badania pokazują jednak, że przewlekle niskie ciśnienie także może być czynnikiem ryzyka wystąpienia jaskry i może wymagać leczenia w celu powrotu do wartości prawidłowych.
Kolejnym czynnikiem ryzyka jaskry są niektóre leki, w tym przede wszystkim glikokortykosteroidy. W przypadku stosowania tych leków należy zaufać lekarzowi i nigdy samodzielnie ich nie odstawiać. Jeśli obawiamy się wystąpienia jaskry, lepiej w takim przypadku regularnie badać oczy i wcześnie wykryć chorobę, niż zapobiec pojawieniu się jaskry, a pogorszyć inne schorzenie, z powodu którego lekarz zlecił zażywanie glikokortykosteroidów.
Badania profilaktyczne pozwalają wykryć jaskrę na etapie bezobjawowym
Nie wszystkie czynniki ryzyka można modyfikować. Jaskra jest chorobą, której częstotliwość występowania rośnie wraz z wiekiem. Po 40 roku życia ryzyko jest na tyle duże, że lekarze okuliści zalecają wykonywanie regularnych badań profilaktycznych raz na dwa lata. Ponadto wspomniane wyżej choroby, jak również występowanie jaskry u najbliższych (rodziców lub rodzeństwa), pochodzenie afroamerykańskie lub azjatyckie, krótkowzroczność lub nadwzroczność, stanowią dodatkowe czynniki ryzyka, które powinny skłonić do jeszcze częstszego badania w kierunku jaskry – raz do roku.
Ideą badań profilaktycznych w kierunku jaskry jest wychwycenie choroby na etapie bezobjawowym i wdrożenie takiego postępowania terapeutycznego, aby do wystąpienia objawów jaskry nigdy nie doszło. Taki bezobjawowy okres jaskry trwa różnie długo, niekiedy nawet latami, innym razem znacznie krócej, stąd właśnie potrzeba regularnego i częstego badania oczu. Badania profilaktyczne obejmują trzy części: oftalmoskopię, czyli badanie dna oka z oceną tarczy nerwu wzrokowego, badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego oraz ocenę pola widzenia. Ważne: aby nie przeoczyć jaskry, należy zawsze przeprowadzać te trzy badania jako jedną całość.
Jak wychwycić objawy jaskry?
Jaskra z definicji jest chorobą, w której występuje charakterystyczne uszkodzenie nerwu wzrokowego. Przez pewien czas (różny) trwania choroby zmiany w oku zachodzą w sposób niezauważalny dla chorego. Jest to tzw. bezobjawowy okres choroby. Jak już wspomniano, dobrze jest wykryć jaskrę na takim właśnie etapie, by wdrożyć odpowiednie leczenie i nie dopuścić do pojawienia się na tyle dużych zmian w nerwie wzrokowym, że pojawią się problemy z widzeniem.
Czasem nasz organizm wysyła dyskretne sygnały, mówiące o tym, że z naszymi oczami dzieje się coś złego. Należy wtedy bezwzględnie rozwiać wątpliwości u lekarza okulisty. Niepokojące objawy to przede wszystkim pojawienie się bólu w gałkach ocznych lub w jednej gałce ocznej, a także towarzyszące temu pobolewania głowy. Niestety, większość chorych początkowo ignoruje takie sygnały i pozwala jaskrze dalej uszkadzać wzrok.
W miarę upływu czasu u chorych na jaskrę nieuchronnie dochodzi do pojawienia się ubytków w polu widzenia. Czasem ma to postać czarnych plam w polu widzenia, innym razem niewyraźnego widzenia.
W jaskrze dochodzi do zawężenia obwodowego pola widzenia, czego chory może w ogóle nie zauważyć. Jest to niebezpieczna sytuacja, gdyż nie zdając sobie z tego sprawy, łatwo można wpaść pod nadjeżdżający z boku samochód czy rower.
Objawem końcowym jaskry jest całkowita, nieodwracalna utrata widzenia.
Wśród objawów jaskry wymienia się zwykle także bardzo nieprzyjemne dolegliwości towarzyszące nagłemu zamknięciu kąta przesączania, dawniej nazywane ostrym atakiem jaskry. Należą do nich: nagły, silny ból gałki ocznej, jej zaczerwienienie, ból głowy, nudności i wymioty oraz postrzeganie tęczowej otoczki wokół źródeł światła. Jeśli dotknie nas taki zestaw objawów, natychmiast należy zgłosić się do lekarza, aby w ciągu kilku godzin nie utracić na trwałe wzroku.
Leczenie jaskry można wdrożyć na każdym etapie choroby. Trzeba jednak pamiętać, że nie cofnie ono uszkodzeń w nerwie wzrokowym do których już doszło, a jedynie zapobiegnie powstawaniu kolejnych. Najrozsądniejsze wydaje się więc korzystanie z badań profilaktycznych w kierunku jaskry i podejmowanie leczenia w bezobjawowej fazie choroby. W ten sposób możemy sprawić, że przebieg jaskry w naszym przypadku nigdy nie przyniesie pogorszenia widzenia.
